ساز دهنی ترمولو چیست؟

در چند مقاله پیش، به معرفی ساز بادیِ هارمونیکا یا همان سازدهنی به طور کامل پرداختیم. در این مقاله قصد داریم به معرفی یک مدل از ساز دهنی های دوزبانه، به نام ترمولو بپردازیم. اگر به سازهای بادی علاقه مند هستید، پیشنهاد می شود تا پایان این مقاله من را همراهی کنید.  سازدهنی ها به سه گروه کلی بیس (Bass) و کورد (Chord) و سولو (Solo) تقسیم می شوند. که در این مقاله ما با یک نوع از سازدهنی های گروه سولو یعنی همان سازدهنی ترمولو سر و کار داریم. خود دسته ی سولو نیز به دو گروه تقسیم میشود:

سازدهنی تک زبانه ای: دیاتونیک و کروماتیک
سازدهنی دو زبانه ای: ترمولو و اوکتاو

ساز دهنی دو زبانه

ابتدا به تعریف سازدهنی دو زبانه میپردازیم. در سازدهنی های دو زبانه ای، در هر سوراخ روی بدنه فقط دو زبانه وجود دارد. بدین جهت هر نتی که با عمل دم (Blow) یا بازدم  (Draw) به صدا در می آید، حاصل ارتعاش همزمان دو زبانه می باشد. ترمولو (Tremolo)  جزو ساز دهنی های این دسته می باشد.

ظاهر سازدهنی ترمولو

سازدهنی ترمولو به طور معمول دارای دو ردیف 24 سوراخه می باشد. این نوع از سازدهنی اغلب در چین رایج بوده و نوع 21 سوراخه آن طرفدار زیادی در ژاپن دارد. نوع 24 سوراخه آن متداول تر بوده و هر سوراخ توسط یک تیغه به دو سوراخ بالایی و پایینی تقسیم شده است.
سازدهنی ترمولو نیز همانند سازدهنی دیاتونیک، فاقد کلید اسلاید می باشد و ابعاد آن از دیگر سازدهنی ها بزرگتر است.

نحوه تولید صدا در ترمولو

سازدهنی ترمولو رنج صوتی حدود 3 اکتاو را پوشش می دهد. در این ساز سوراخ های فرد با عمل دم (Blow) و سوراخ های زوج با عمل بازدم (Draw) هوا به صدا در می‌ آیند. هر نت در ترمولو دو زبانه دارد و صدای حاصل از ارتعاش زبانه ها تاحدودی با هم متفاوتند.

فرکانس سوراخ های ردیف بالا از فرکانس سوراخ های پایین تاحدودی پایین تر بوده و صدای زیرتری دارند. کوک سازدهنی ترمولو مبتنی بر‌ گام دیاتونیک می باشد. اما تفاوت های قابل ملاحظه ای بین این دو ساز دیده می شود. و البته سازدهنی ترمولو معمولا در هر اکتاو نت های مربوط به گام ماژور دیاتونیک (Major Diatonic Scale) را دارد و از این رو بسیار مناسب نواختن آهنگ های سبک Folk می باشد.

سبک های رایج سازدهنی ترمولو

سازدهنی ترمولو نسبت سازدهنی های رایج دیگر بسیار کم تر مورد توجه قرار می گیرد و حتی بعضی از اساتید بر این باورند که این ساز در بین مردم اغلب به عنوان اسباب بازی رایج است تا اینکه یک ساز حرفه ای باشد.

سبک های پاپ، راک و فولک برخی سبک های رایج در این ساز هستند. این ساز قابلیت نواخته شدن در گروه های موسیقی و همچنین به صورت تکنوازی را دارد.

صدای سازدهنی ترمولو

برای نواختن این ساز معمولا در دو سوراخ بالا و پایین به صورت هم زمان می دمند و صدایی که تولید می شود در اثر اختلاف ارتعاش دوزبانه بالا و پایین قدری لرزان است و به آن (tremolo effect) می گویند.

امکان دارد علت نام گذاری این ساز نیز همین موضوع باشد که واژه ترمولو در زبان ایتالیایی به معنای لرزان است.

تفاوت ترمولوی خشک و ترمولوی خیس

هرچه میزان اختلاف در فرکانس ارتعاش دو زبانه بیشتر باشد، افکت ترمولوی تولید شده بیشتر می شود. در سازدهنی های ترمولوی غربی (Western Tremolos) دو زبانه با اختلاف زیادتری نسبت به هم کوک می شوند و در نتیجه صدای بسیار واضحی را تولید می کنند. که به اصطلاح "ترمولوی خیس" (Wet Tremolo) گفته می شود.

در مقابل، در سازدهنی های ترمولوی آسیایی (Asian Tremolos) دو زبانه نسبت به هم کوک نزدیکتری دارند و به این دلیل صدای غیر واضح تری ایجاد می کنند. که به اصطلاح "ترمولوی خشک" (Dry Tremolo) گفته می شود.

تفاوت سازدهنی ترمولو و دیاتونیک

•    دو زبانه در ترمولو تقریبا یکسان هستند (برخلاف سازدهنی دیاتونیک) و فقط زبانه بالایی فرکانس بالاتر و صدای زیرتری دارد.
•    در ساز دهنی ترمولو برای تولید صدا، یک سوراخ مخصوص مکش و یک سوراخ مخصوص دمش می باشد، در واقع هرسوراخ از دو قسمت بالا و پایین تشکیل شده و در بخش بالایی جریان هوا از روی زبانه و در قسمت پایینی جریان هوا از زیر زبانه عبور میکند.
•    در ساز دهنی دیاتونیک در هر سوراخ عمل مکش و دمش باهم سبب تولید صدا می شوند.
•    سازدهنی دیاتونیک در گام D و C نسبتا صدای زیری دارد و در گام G صدای بمی دارد.
•    ساز دهنی ترمولو برعکس، در گام C و D صدای بمی دارد و در گام G صدای زیری دارد.
•    به دلیل اینکه هر سوراخ سازدهنی دیاتونیک معادل ۴ سوراخ کوچک از سازدهنی ترمولو است، نواختن ساز دهنی ترمولو نفس بیشتری نیاز دارد. برای نمونه نت C و D در ساز دهنی ترمولو از ۴ سوراخ کوچک تشکیل شده، اما در سازدهنی دیاتونیک همه این نت ها در یک سوراخ هستند.

قیمت ترمولو

سازدهنی ها اصولاً وارداتی هستند و قیمت آن ها کاملاً وابسته به دلار است. با این وجود بازه قیمت های این ساز از حدود 15 هزارتومان برای ترمولوی اسباب بازی آغاز و تا حدود 30 میلیون تومان در مدل های خاص نیز می رسد.

آموزش ترمولو

پاکرینگ و تانگ بلاک دو اصطلاحی هستند که برای یادگیری سازدهنی ترمولو لازم است با آن ها آشنا شوید.

پاکرینگ به عملی میگویند که شما بتوانید لب تان را به صورت غنچه جمع کنید و سپس در یک سوراخ بدمید. هر چقدر شما لب تان را بیشتر غنچه کنید، قادر به اجرای بسیاری از تک نُت ها به صورت کامل خواهید بود.

تانگ بلاک نیز روشی است که در آن لب را به حالتی روی ساز قرار می دهیم که تقریبا لب ها سه سوراخ را کاملاً دربر بگیرد. برای نمونه، با یک لب دو سوراخ را می پوشانیم و در سوراخ دیگر با کنار لب می دمیم.

اکنون این سوال پیش میاید که کدام روش برای نواختن بهتر است؟ و یا نوازنده های حرفه ای از کدام روش استفاده می کنند؟
پاسخ این است که نوازندگان حرفه ای ترمولو به هر دو روش کاملاً مسلط هستند. اما پیشنهاد من پاکرینگ است. یعنی همان روشی که برای دمیدن کامل در یک سوراخ می باشد.
برای اجرای تانگ بلاک، باید پیش نیاز دو نت با فاصله یا نت های اکتاو را بدانید و در اجرای آن تا حدی حرفه ای باشید.

سخن پایانی

سازدهنی ترمولو صدایی فوق العاده و به غایت سرزنده ای دارد و می تواند به خوبی نقش ابزاری به جهت ابراز احساسات پاک انسانی را داشته باشد و در غم و شادی، مونسی برای تنهایی های انسان ها باشد. اگر در مورد این ساز سوال یا ابهامی دارید، با ما در میان بگذارید.